یونانی‌ها (Greeks): ابزارهای ضروری برای معامله‌گران اختیار معامله

این مقاله ترجمه ای از مقاله Options Trading Decoded: 5 Key ‘Greeks’ You Must Understand است که با لینک https://www.investopedia.com/trading/using-the-greeks-to-understand-options/ در دسترس می باشد.

یونانی‌ها (Greeks): ابزارهای ضروری برای معامله‌گران اختیار معامله

یونانی‌ها مجموعه‌ای از محاسبات ریاضی هستند که به معامله‌گران و سرمایه‌گذاران اختیار معامله کمک می‌کنند تا واکنش قراردادهای اختیار معامله را در شرایط مختلف بازار پیش‌بینی کنند. این شاخص‌ها که هرکدام با یک حرف از الفبای یونانی نام‌گذاری شده‌اند، نمایانگر رویکردی مدرن برای سنجش ریسک و بازدهی احتمالی در معاملات هستند.

اختیار معامله (آپشن) ابزارهای مالی پیچیده‌ای هستند که به خریداران حق (نه اجبار) خرید یا فروش یک دارایی پایه را در قیمتی مشخص و در بازه‌ای معین می‌دهند. ارزش این قراردادها تحت تأثیر عواملی مانند قیمت دارایی پایه، زمان باقی‌مانده تا انقضا، نوسانات بازار و سایر متغیرها تغییر می‌کند. اینجاست که یونانی‌ها به کمک معامله‌گران می‌آیند و به آن‌ها امکان می‌دهند تا تأثیر این عوامل بر قیمت اختیار معامله را تحلیل کنند.

در ادامه، پنج شاخص اصلی یونانی—**دلتا، گاما، تتا، وگا و رو**—را بررسی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که هرکدام چه مفهومی دارند، چگونه با یکدیگر تعامل می‌کنند و چرا در معاملات اختیار معامله اهمیت دارند.

 

دلتا (Δ): حساسیت قیمت اختیار معامله به تغییرات قیمت دارایی پایه 

دلتا میزان تغییر قیمت اختیار معامله را در مقابل هر ۱ دلار تغییر در قیمت دارایی پایه نشان می‌دهد.

– برای اختیار خرید (Call): دلتا بین ۰ تا ۱ متغیر است.

– برای اختیار فروش (Put): دلتا بین ۱- تا ۰ متغیر است.

📌 مقادیر معمول دلتا: 

– اختیارهای در سود (ITM) (قیمت اعمال نزدیک به قیمت بازار): دلتا نزدیک به ۱+ (برای Call) یا ۱- (برای Put).

– اختیارهای در قیمت بازار (ATM): دلتا حدود ۰.۵+ (Call) یا ۰.۵- (Put).

– اختیارهای خارج از سود (OTM): دلتا نزدیک به ۰.

🔹 استفاده از دلتا: 

– اندازه‌گیری ریسک جهت‌دار: هرچه دلتا به ۱ یا ۱- نزدیک‌تر باشد، اختیار معامله رفتار مشابه‌تری با دارایی پایه دارد.

– تخمین احتمال سوددهی: دلتا می‌تواند به عنوان یک تخمین تقریبی از احتمال سوددهی در تاریخ انقضا استفاده شود.

 

📊 جدول مقادیر دلتا و احتمال سوددهی:

مقدار دلتا	نوع اختیار	وضعیت	احتمال سوددهی (تقریبی)
1	اختیارخرید	عمیقاً در سود	تقریباً 100 درصد
0/8	اختیارخرید	درسود	تقریباً 75 درصد
0/5	اختیارخرید	بی تفاوت	تقریباً 50 درصد
0/3	اختیارخرید	درضرر	تقریباً 25 درصد
0	اختیارخرید	عمیقاً درضرر	تقریباً 0 درصد
1-	اختیارفروش	عمیقاً در سود	تقریباً 100 درصد
0/8-	اختیارفروش	درسود	تقریباً 75 درصد
0/5-	اختیارفروش	بی تفاوت	تقریباً 50 درصد
0/3-	اختیارفروش	درضرر	تقریباً 25 درصد
0	اختیارفروش	عمیقاً درضرر	تقریباً 0 درصد

پرتفوی دلتا-خنثی (Delta-Neutral Portfolio) 

یکی از کاربردهای مهم دلتا، ساخت پرتفوی دلتا-خنثی است. در این استراتژی، معامله‌گران تلاش می‌کنند تا با ترکیب موقعیت‌های مختلف، ریسک جهت‌دار ناشی از نوسانات قیمت دارایی پایه را حذف کنند.

 

📌 مثال: 

– اگر مجموع دلتاهای یک پرتفوی ۵۰۰+ باشد، معامله‌گر می‌تواند با فروش استقراضی (Short Selling) مقدار مشخصی از دارایی پایه، دلتای منفی ۵۰۰- ایجاد کند تا دلتای خالص صفر شود.

– این روش معمولاً توسط مارکت‌میکرها و معامله‌گران حرفه‌ای برای پوشش ریسک استفاده می‌شود.

نکته : دلتا-خنثی بودن تضمین‌کننده سود یا حذف کامل ریسک نیست، اما می‌تواند پرتفو را در برابر نوسانات جزئی بازار محافظت کند. این رویکرد برای کاهش ریسک جهت‌دار در حرکت‌های کوتاه‌مدت قیمت به کار می‌رود و در ترکیب با سایر گریک‌ها، ابزاری کلیدی برای مدیریت موقعیت‌های پیچیده است.

گاما (Γ): شتاب تغییرات دلتا نسبت به نوسانات قیمت دارایی پایه 

اگر دلتا سرعت تغییر قیمت اختیار معامله را نشان دهد، گاما شتاب این تغییر است—یعنی میزان تغییر دلتا به ازای هر ۱ دلار حرکت در قیمت دارایی پایه. گاما به شما می‌گوید که آیا حساسیت اختیار معامله به نوسانات بازار در حال افزایش است یا کاهش.

🔹 گاما چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کند؟ 

– نرخ تغییر دلتا نسبت به حرکت قیمت دارایی پایه.

– شتاب حساسیت قیمت اختیار معامله به نوسانات بازار.

📌 مقادیر معمول گاما: 

– بالاترین گاما: در اختیارهایی که قیمت اعمال آن ها نزدیک قیمت بازار درایی پایه است(ATM) — زیرا کوچک‌ترین تغییر قیمت، احتمال سوددهی (ITM) را به شدت تغییر می‌دهد.

– پایین‌ترین گاما: در اختیارهای عمیقاً در سود (Deep ITM) یا عمیقاً خارج از سود (Deep OTM) — زیرا این اختیارها کمتر تحت تأثیر نوسانات کوچک قرار می‌گیرند.

جدول مقادیر گاما و حساسیت قیمتی 

مقدار گاما	نوع اختیار	وضعیت	ویژگی ها
0/8 – 1	Call/Put	در قیمت بازار (ATM)	بالاترین حساسیت به نوسانات
0/5 – 0/8	Call/Put	کمی در سود/خارج از سود	حساسیت بالا
0/2 – 0/5	Call/Put	نسبتاً در سود/خارج از سود	حساسیت متوسط
0/005 – 0/2	Call/Put	عمیقاً در سود/خارج از سود	حساسیت کم
0 – 0/005	Call/Put	بسیار عمیق در سود/خارج از سود	حداقل حساسیت

استراتژی گاما-خنثی (Gamma-Neutral Strategy) 

هدف از گاما-خنثی**، حفظ پایداری **دلتای پرتفوی در برابر نوسانات قیمت دارایی پایه است. وقتی پرتفوی گاما-خنثی باشد، حتی با حرکت قیمت بازار، دلتای کلی پرتفوی تغییر چندانی نمی‌کند و نیاز به تعدیل مکرر موقعیت‌ها کاهش می‌یابد.

📌 چرا گاما-خنثی مهم است؟ 

– کاهش نیاز به تعدیل پرتفوی: در استراتژی‌های **دلتا-خنثی**، اگر گاما بالا باشد، باید مدام موقعیت‌ها را تنظیم کرد. گاما-خنثی این مشکل را حل می‌کند.

– مدیریت ریسک پایدار: معامله‌گران با این روش می‌توانند در شرایط نوسانی، سطح ریسک ثابتی داشته باشند.

🔹 مثال: 

فرض کنید پرتفوی شما دلتا-خنثی است، اما گامای مثبت دارد. اگر قیمت دارایی پایه افزایش یابد، دلتا مثبت می‌شود و باید برای خنثی‌سازی، دارایی بفروشید. اما اگر پرتفوی گاما-خنثی باشد، دلتا تقریباً ثابت می‌ماند و نیاز به تعدیل کمتری دارد.

 

تتا (Θ): سنجش کاهش ارزش اختیار معامله با گذشت زمان 

تتا نشان‌دهنده نرخ کاهش ارزش اختیار معامله با نزدیک شدن به تاریخ انقضا است. به عبارت دیگر، تتا مقدار دلاری است که ارزش یک اختیار معامله به صورت روزانه از دست می‌دهد (در صورت ثابت ماندن سایر عوامل).

📌 نکات کلیدی تتا: 

– تتا معمولاً منفی است (هم برای Call و هم Put) زیرا با گذشت زمان، ارزش زمانی اختیارها کاهش می‌یابد.

– اختیارهای ATM (در قیمت بازار) بیشترین تتا را دارند، زیرا ارزش زمانی آن‌ها در بالاترین حد است.

– اختیارهای عمیقاً ITM یا OTM تتای کمتری دارند، زیرا ارزش زمانی کم‌تری برای از دست دادن دارند.

جدول مقادیر تتا بر اساس زمان تا انقضا و وضعیت اختیار 

مقدار تتا (دلار در روز)	زمان تا انقضا	وضعیت اختیار	نوع اختیار	ویژگی‌ها
0/15-  تا 0/5-	نزدیک به انقضا	بی تفاوت	Call/Put	سریع‌ترین کاهش ارزش زمانی
0/05-  تا 0/02-	نزدیک به انقضا	کمی درسود یا درضرر	Call/Put	کاهش سریع
0/02-  تا 0/01-	متوسط	بی تفاوت کمی درسود یا درضرر	Call/Put	کاهش ثابت
0/01-  تا 0/005-	متوسط تا طولانی	نسبتاً در سود یا درضرر	Call/Put	کاهش آهسته
0/005-  تا 0	دور از انقضا	عمیقاً در سود یا درضرر	Call/Put	کمترین کاهش

تتا در استراتژی‌های معاملاتی 

🔹 برای فروشندگان اختیار (Option Sellers):

– تتا یک دوست است! چون فروشندگان از کاهش ارزش اختیارها سود می‌برند.

– استراتژی‌هایی مثل Covered Call یا Cash-Secured Put از گذشت زمان و کاهش تتا سود می‌گیرند.

🔹 برای خریداران اختیار (Option Buyers):

– تتا یک دشمن است! چون با گذشت هر روز، ارزش اختیارهای خریداری شده کاهش می‌یابد.

– خریداران باید مطمئن شوند که سود ناشی از حرکت قیمت دارایی پایه**، ضرر ناشی از **تتا را جبران می‌کند.

 

استراتژی تتا-خنثی (Theta-Neutral Strategy) 

هدف از این استراتژی، خنثی‌سازی تأثیر گذشت زمان بر پرتفوی است تا معامله‌گر بتواند بر سایر عوامل (مثل نوسانات یا **حرکت قیمت دارایی پایه**) تمرکز کند.

📌 چگونه تتا-خنثی می‌شویم؟

– با ترکیب اختیارهایی که تتاهای مثبت و منفی دارند (مثلاً فروش اختیارهای با تتای منفی قوی و خرید اختیارهای با تتای نزدیک به صفر).

– این روش معمولاً توسط معامله‌گران ویکس (Vega) یا دلتا (Delta) استفاده می‌شود که نمی‌خواهند گذشت زمان بر سودشان تأثیر بگذارد.

توجه: استراتژی‌های «تتا-خنثی» زمانی بهترین عملکرد را دارند که بازار نسبتاً پایدار باشد. این نوع استراتژی‌ها برای به حداقل رساندن تأثیر منفی گذر زمان بر ارزش آپشن طراحی شده‌اند.

 

وگا (V): سنجش حساسیت قیمت اختیار به تغییرات نوسانات بازار

وگا نشان می‌دهد که قیمت اختیار معامله چقدر نسبت به تغییرات نوسانات ضمنی (Implied Volatility) دارایی پایه حساس است. به طور دقیق‌تر، وگا میزان تغییر قیمت اختیار را به ازای هر ۱% تغییر در نوسانات ضمنی اندازه‌گیری می‌کند.

 

🔍 نکات کلیدی وگا:

– بیشترین وگا در اختیارهای ATM (در قیمت بازار) با زمان تا انقضای طولانی‌تر دیده می‌شود، زیرا این اختیارها بیشترین حساسیت را به نوسانات دارند.

– اختیارهای عمیقاً ITM یا OTM وگای کمتری دارند، چون تأثیر نوسانات بر آن‌ها محدودتر است.

– وگا برای هر دو نوع اختیار (Call و Put) مثبت است، یعنی افزایش نوسانات به نفع خریداران و به ضرر فروشندگان اختیار عمل می‌کند.

 

جدول مقادیر وگا بر اساس وضعیت اختیار و زمان تا انقضا

مقدار وگا (تغییر قیمت به ازای ۱% تغییر نوسانات)	نوع اختیار	وضعیت (Moneyness)	زمان تا انقضا	ویژگی‌ها
0/15  – 0/05	Call/Put	بی تفاوت	بلندمدت	بالاترین حساسیت به نوسانات
0/10  –  0/15	Call/Put	کمی درسود/ضرر	متوسط تا بلندمدت	حساسیت بالا
0/05  –  0/10	Call/Put	نسبتاً سود/ضرر	متوسط	حساسیت متوسط
0/02  –  0/05	Call/Put	عمیقاً درسود/ضرر	کوتاه مدت تا متوسط	حساسیت کم
0  -0/02	Call/Put	بسیارعمیق درسود/ضرر	نزدیک به انقضا	حداقل حساسیت

کاربرد وگا در معاملات

🔹 برای خریداران اختیار (Option Buyers):

– افزایش نوسانات = افزایش ارزش اختیار (به‌ویژه برای اختیارهای ATM با زمان انقضای طولانی).

– معامله‌گرانی که انتظار افزایش نوسانات را دارند (مثلاً قبل از انتشار گزارش‌های مالی مهم)، می‌توانند از اختیارهای با وگای بالا استفاده کنند.

🔹 برای فروشندگان اختیار (Option Sellers):

– کاهش نوسانات = کاهش ارزش اختیار (به نفع فروشندگان).

– استراتژی‌هایی مانند فروش استرادل (Straddle) در شرایط کاهش نوسانات سودآور هستند.

استراتژی وگا-خنثی (Vega-Neutral Strategy)

هدف این استراتژی، حذف تأثیر نوسانات بازار بر پرتفوی است تا معامله‌گر بتواند بر سایر عوامل (مثل حرکت قیمت دارایی پایه یا گذشت زمان) تمرکز کند.

 

📌 چگونه وگا-خنثی می‌شویم؟

۱. محاسبه وگای کل پرتفوی (جمع وزنی وگاهای همه موقعیت‌ها).

۲. ترکیب اختیارهای با وگای مثبت و منفی به گونه‌ای که مجموع وگاها صفر شود.

– مثلاً اگر پرتفوی شما وگای +۳۰۰ دارد، می‌توانید با فروش اختیارهایی با وگای -۳۰۰ آن را خنثی کنید.

۳. این روش معمولاً توسط معامله‌گران دلتا-خنثی استفاده می‌شود تا از تأثیر نوسانات در امان بمانند.

مثال عملی وگا-خنثی

فرض کنید:

– ۱۰ قرارداد Call ATM با وگای ۰.۱۰ (وگای کل:   1+ = 0/1 × 10  )

– ۵ قرارداد Put OTM با وگای ۰.۰۵ (وگای کل:   0/25+ = 0/05 × 5  )

– مجموع وگای پرتفوی:  1/25+  =0/25 + 1

برای خنثی‌سازی:

– فروش ۵ قرارداد Call ATM با وگای 0/1 –     (وگای کل: 0/5-)

– فروش ۵ قرارداد Put ATM با وگای 0/1 –      (وگای کل: 0/5 -)

– وگای نهایی: 0/25 = 0/5 – 0/5- 1/25        (تقریباً خنثی)

 

رو (Ρ): سنجش حساسیت قیمت اختیار به تغییرات نرخ بهره

رو نشان‌دهنده میزان تغییر قیمت اختیار معامله در پاسخ به تغییر ۱% در نرخ بهره بدون ریسک (معمولاً نرخ اوراق خزانه‌داری آمریکا) است. این شاخص به معامله‌گران کمک می‌کند تا تأثیر سیاست‌های پولی را بر پرتفوی خود ارزیابی کنند.

🔍 نکات کلیدی رو:

– اختیارهای خرید (Call): دارای رو مثبت هستند (با افزایش نرخ بهره، قیمت آن‌ها افزایش می‌یابد).

– اختیارهای فروش (Put): دارای رو منفی هستند (با افزایش نرخ بهره، قیمت آن‌ها کاهش می‌یابد).

– تأثیر زمان: اختیارهای بلندمدت (مثل LEAPS) حساسیت بیشتری به نرخ بهره دارند (رو بالاتری دارند).

– اختیارهای کوتاه‌مدت یا OTM: رو نزدیک به صفر دارند (تأثیر نرخ بهره ناچیز است).

 

جدول مقادیر رو بر اساس نوع اختیار و زمان تا انقضا

مقدار رو (تغییر قیمت به ازای ۱% تغییر نرخ بهره)	نوع اختیار	معنی	تأثیر بر قیمت اختیار
0/01 تا 0/10	Call (مثبت)	افزایش ۰.۰۱ تا ۰.۱۰ دلاری به ازای هر ۱% افزایش نرخ بهره	حساسیت کم (اختیارهای کوتاه‌مدت)
0/10 تا 0/50	Call (مثبت)	افزایش ۰.۱۰ تا ۰.۵۰ دلاری به ازای هر ۱% افزایش نرخ بهره	حساسیت متوسط (اختیارهای میان‌مدت)
0/50 به بالا	Call (مثبت)	افزایش بیش از ۰.۵۰ دلاری به ازای هر ۱% افزایش نرخ بهره	حساسیت بالا (اختیارهای بلندمدت یا عمیقاً ITM)
01/0- تا 10/0-	Put (منفی)	کاهش ۰.۰۱ تا ۰.۱۰ دلاری به ازای هر ۱% افزایش نرخ بهره	حساسیت کم (اختیارهای کوتاه‌مدت)
0/10- تا 0/50-	Put (منفی)	کاهش ۰.۱۰ تا ۰.۵۰ دلاری به ازای هر ۱% افزایش نرخ بهره	حساسیت متوسط (اختیارهای میان‌مدت)
0/50- به پایین	Put (منفی)	کاهش بیش از ۰.۵۰ دلاری به ازای هر ۱% افزایش نرخ بهره	حساسیت بالا (اختیارهای بلندمدت یا عمیقاً ITM)

 

کاربرد رو در معاملات

🔹 برای معامله‌گران اختیار:

– در محیط‌های صعودی نرخ بهره (مثل تورم بالا)، اختیارهای Call با رو مثبت جذاب‌تر هستند.

– در محیط‌های نزولی نرخ بهره**، اختیارهای **Put با رو منفی ممکن است عملکرد بهتری داشته باشند.

 

🔹 برای پرتفوی‌های بلندمدت (LEAPS):

– تغییرات نرخ بهره تأثیر قابل‌توجهی بر قیمت این اختیارها دارد.

– معامله‌گران می‌توانند با ترکیب اختیارهای Call و Put، مواجهه با ریسک نرخ بهره را مدیریت کنند.